prof. dr hab. inż. Gustaw Tadeusz Rakowski
1929-2006
Gustaw Tadeusz Rakowski urodził się 24 kwietnia 1929 roku w Szczekocinach. Szkołę podstawową ukończył na tajnych kompletach w 1943 roku. Naukę kontynuuje najpierw w gimnazjum (ukończenie w 1947 roku) a potem w Kieleckim Liceum im. J. Śniadeckiego.
W roku 1949 rozpoczyna studia w Politechnice Warszawskiej na kierunku budownictwo. Na ostatnim roku studiów podejmuje pracę w przedsiębiorstwie budowlanym „Służewiec” Warszawa na stanowisku zastępcy kierownika budowy. Pierwszy stopień studiów (inżynierskie) kończy w 1953 roku.
W tym też roku rozpoczyna pracę jako asystent na Wydziale Budownictwa Wodnego w Katedrze Mechaniki Budowli. Równocześnie kontynuuje studia magisterskie na Wydziale Budownictwa Przemysłowego PW, które kończy w 1955 roku.
W latach 1955-58 jest słuchaczem studiów doktoranckich w Instytucie Podstawowych Problemów Techniki Polskiej Akademii Nauk. W roku 1959 w IPPT PAN broni pracę doktorską pt. „Drgania własne walcowego pokrycia kratowego”. Promotorem pracy był prof. Witold Wierzbicki.
W Archiwum Inżynierii Lądowej w 1959 roku publikuje swoją pierwszą pracę „Drgania belki z skosami liniowymi”. W następnym roku publikuje w Inżynierii i Budownictwo pracę „Drgania belki o liniowo zmiennej wysokości”. Współautorem obu prac jest R. Solecki.
Po doktoracie ponownie podejmuje pracę w Politechnice Warszawskiej na Wydział Inżynierii Sanitarnej i Wodnej. W latach 1960-62 pracuje równolegle w Biurze Projektów Budownictwa Komunalnego jako projektant i weryfikator.
W roku akademickim 1964/65 Gustaw Rakowski przebywa na stażu w Norwegii w Norges Tekniske Hogskole w Trondheim. Staż ten miał przełomowe znaczenie dla działalności naukowej G. Rakowskiego. Do roku 1965 publikuje prace dotyczące dynamiki i statyki układów prętowych w ujęciu klasycznym. Po stażu zajmuje się metodami komputerowymi mechaniki konstrukcji. Stał się prekursorem tych metod w Polsce. Był jednym z pierwszych badaczy stosującym Metodę Elementów Skończonych. W Inżynierii i Budownictwo w roku 1971 publikując cykl artykułów „Metoda Elementów Skończonych w Mechanice Budowli” przybliża tę uniwersalną metodę analizy konstrukcji polskim inżynierom.
W roku 1966 uzyskuje stopień doktora habilitowanego na podstawie pracy „Application of transfer matrices to analysis of space girders”.
W roku 1970 otrzymuje tytuł profesora nadzwyczajnego, a w roku 1987 tytuł profesora zwyczajnego. Cały czas aż do emerytury pracuje w Politechnice Warszawskiej. W roku 1992 zatrudnia się dodatkowo w Politechnice Świętokrzyskiej.
Profesor Gustaw Rakowski opublikował ponad 110 prac w czasopismach naukowych i technicznych: Archiwum Inżynierii Lądowej, Rozprawy Inżynierskie, Mechanika i Komputer, Inżynieria i Budownictwo, Przegląd Budowlany, Metody Komputerowe w Mechanice Konstrukcji. Jest autorem lub współautorem 15 pozycji książkowych.
Monografia napisana wspólnie z R. Soleckim „Pręty zakrzywione – obliczenia statyczne” i wydana przez Arkady w 1965 roku stała się klasyczną pozycją z mechaniki prętów i do dzisiaj jest cytowana w pracach naukowych.
W roku 1977 publikuje podręcznik „Komputerowa Mechanika Konstrukcji”, w którym wykłada w przystępny sposób podstawy metody elementów skończonych. Dla studentów specjalności „teoria konstrukcji” podręcznik ten był przez wiele lat podstawowym źródłem informacji. W przedmowie podręcznika autor prognozuje szybkie wprowadzenie MES-u jako obowiązkowego przedmiotu nauczania na kierunku budownictwo. Spodziewał się, że ta metoda szybko stanie się uniwersalną metodą analizy konstrukcji inżynierskich.
Kilkanaście publikacji Profesora dotyczy właśnie organizacji dydaktyki i nauczania metod komputerowych na budownictwie. W swojej działalności dydaktycznej był wykładowcą wytrzymałości materiałów, mechaniki budowli, metody elementów skończonych. Dla pracowników i doktorantów prowadził wykład z wariacyjnych sformułowań mechaniki.
Był kierownikiem zespołów autorskich dwóch obszernych podręczników: „Mechanika budowli z elementami ujęcia komputerowego”, Arkady 1984 oraz „Mechanika budowli – ujęcie komputerowe”, Arkady, tom 1 – 1991 i tom 2 – 1992.
W roku 1993 w Oficynie Wydawniczej Politechniki Warszawskiej wydaje podręcznik „Metoda Elementów Skończonych w mechanice konstrukcji” (współautor Z. Kacprzyk). Książka stała się popularnym ogólnopolskim podręcznikiem i wielokrotnie była wznawiana.
Profesor Rakowski był inicjatorem i organizatorem kilku konferencji naukowych i dydaktycznych. Ostatnimi Jego przedsięwzięciami w tym zakresie była organizacja i opieka merytoryczna I i II „Konferencji Naukowo – Dydaktycznej Kształcenie na Kierunku Budownictwo” organizowanej przez Politechnikę Świętokrzyską.
W swojej długoletniej działalności dydaktycznej był rzecznikiem wdrażania metod komputerowych do analizy i projektowania konstrukcji inżynierskich. Poświęcił tym zagadnieniom wiele wysiłku i czas. Niestety, w swoim pokoleniu był dość odosobniony w tej działalności.
Profesor Gustaw Rakowski był promotorem 5 prac doktorskich. Napisał ponad 25 opinii do przewodów doktorskich i habilitacyjnych. Był członkiem wielu stowarzyszeń naukowych, redakcji czasopism naukowych, kolegiów redakcyjnych. W latach 1973-90 pełnił funkcję sekretarza Centralnej Komisji Kwalifikacyjnej. Organizował Instytut Mechaniki Konstrukcji Inżynierskich na Wydziale Inżynierii Lądowej i był dyrektorem tego instytutu w latach 1970 – 80.
Odznaczenia
Wyróżniony został kilkoma odznaczeniami państwowymi i resortowymi w tym Kawalerskim i Komandorskim Krzyżem OOP. Otrzymał również złotą odznakę „Zasłużony dla Politechniki Warszawskiej”.
Główne prace naukowe Profesora Rakowskiego dotyczą szeroko rozumianych komputerowych metod mechaniki. Pierwsze prace poświęcał zastosowaniu „Macierzy Przeniesienia” w łukach kołowych i układach prętowych. Potem publikuje kilka prac ze stateczności prętów w ujęciu macierzowym. Kolejne prace dotyczą już Metody Elementów Skończonych w zastosowaniu do prętów i konstrukcji powierzchniowych. Opublikował na ten temat ponad 40 prac. W dorobku Profesora znajdujemy pracę wychodzące poza mechanikę konstrukcji, np. z analizy błędów obliczeń komputerowych, przetwarzania równoległego. Bardzo dobrze rozumiał, że MES nie kończy się na wykładzie z teorii i dopiero praktyczny wymiar osiąga w postaci programu komputerowego.
Zabierał też głos na temat kształcenia inżynierów (7 publikacji), organizacji nauki w Polsce (4 publikacje), roli komputera w pracy inżyniera (4 publikacje).
Ostatnie 3 prace publikuje w 2005 roku:
Przytoczone wcześniej fakty przybliżają nam sylwetkę uczonego o solidnym dorobku naukowym ale nie odpowiadają na pytanie – jakim był człowiekiem?
Spokój i skromność to na pewno cechy, które najkrócej opisują Profesora w codziennej pracy i życiu. Był bardzo zaangażowany w organizację pracy uczelni i dydaktyki. Najczęściej wypowiadał się krótko, spokojnie i na temat . Nie był typem dyskutanta wypełniającym swoimi poglądami otoczenie. Był też bardzo cierpliwym słuchaczem. Zawsze miał czas dla innych.
Ostatnie lata pracy w Politechnice Świętokrzyskiej dają mu dużo satysfakcji. Bardzo ciepło i chętnie wypowiada się o tej uczelni, o Kielcach.
Profesor Gustaw Rakowski umiera 14 grudnia 2006 roku. Urna z prochami spoczęła na Warszawskich Powązkach.
Opracował
Zbigniew Kacprzyk
